Zekiler neden aptallar kadar kendilerine güvenmez?

Türkçe'de sık kullanılan söz öbeklerinden ‘cahil cesareti' konusuna giriş yapmış bulunmaktayız. Çok dallandırıp budaklandırmadan, toplumsal altyapısız öz güvenimize de girmeden hızlıca açıklamaya çalışacağım.

“Dünyanın sorunu, akıllılar hep kuşku içindeyken aptalların küstahça kendilerinden emin olmalarıdır.” Bertrand Russell

Sendromumuzun adı Dunning – Kruger Sendromu. Nedir bu dunning – kruger sendromu? Justin Kruger ve David Dunning'in tanımladığı bir algılamada yanlılık eğilimidir. Bilgi sahibi kişilerin genellikle görece bilgisiz kişilerle olan kıyaslanmalarda başarısız olmasını sağlayan sendromdur bu. Nobel ödüllü bir araştırmanın sonucudur aynı zamanda.

Sendrom özetle bize şunu söyler: Bir konu hakkında yetkinliğiniz ve nitelikleriniz ne denli fazlaysa, o konu hakkında kendinizle ilgili şüpheye düşme ihtimaliniz de o denli fazladır. Tabii bu bizim çıkardığımız dolaylı sonuç. Hayattan hak ettiğini alamadığına inananların kurtuluş noktası olabilecek güçlü bir hakikat. Araştırmanın direkt olarak sonuçları ve ortaya koydukları ise şöyle:

• Niteliksiz insanlar ne ölçüde niteliksiz olduklarını fark edemezler.
• Niteliksiz insanlar, niteliklerini abartma eğilimindedir.
• Niteliksiz insanlar, gerçekten nitelikli insanların niteliklerini görüp anlamaktan da acizdirler.
• Eğer nitelikleri belli bir eğitimle artırılırsa, aynı niteliksiz insanlar, niteliksizliklerinin farkına varmaya başlarlar.

Tam olarak bu noktada, gözümüzün önüne hayatın her alanında baskın olan ve cahilliğine rağmen her şeye hakkı olduğu iddiası ile ortalıkta dolanan minik sendromluların gelmesi gerekiyor. İş yerinde, arkadaş ortamında, bakkalda veya manavda bu tiplere rastlamanız çok olası. NŞA'da cahillik ve had bilmeme durumunun eksi olması beklenebilecekken, konu kariyer olduğunda bu önemli bir itici güce ve artıya dönüşür. Kariyer basamaklarını hızla tırmananlar ise genellikle zorba ve kendisini kurnaz olarak gören yine bu cahiller olurlar.

Bilginin gücüne inanmayan, dahası bilmenin ve eğitimin aşağılanabilecek birer olgu olduğunu düşünebilecek bu karakterler, kısıtlı bilgilerinin verdiği güven ve kendilerindeki eksikliği görememeleri ile birlikte sürekli küçük dağları yaratma modunda olurlar.

Güzide atasözlerimizden “boş başak dik durur dolu başak eğik durur” sözü ise dunning-kruger ikilisinden muhtemelen çok daha önce bu gerçeği görüp söyleyen bir atamıza aitti.